اخوی راد، سید محمد باقر

امینی کافی آبادی،‌ محمود

حائری شیرازی، محی الدین

خرازی، محمد حسین (ناصر)

دین پرور، سید جمال الدین

صافی گلپایگانی، لطف الله

تألیف و تولید توسط مؤسسه

چشم ما در پی خوبان جهان خواهد بود تا جهان باقی و آیین محبت باقی&zwnj;ست شهریار
کسی چه می&zwnj;دانست بخش بزرگی از آیندۀ آموزش&zwnj;وپرورش در این خاک&zwnj;وآب قرار است آن روز، کنار خیابان شاهپور رقم بخورد؟ اما چنین شد و آن &laquo;برخورد خیلی عجیب&raquo; رخ داد.
این داستانِ برخورد ما با آقای روزبه خیلی عجیب است. یک روز بنده رفتم راه بروم. آن&zwnj;وقت&zwnj;ها &laquo;آب کرج&raquo;[1] می&zwnj;رفتیم که چند درخت بید بود و نهر آبی. بی&zwnj;اراده رفتم سمت خیابان شاهپور[2]، درحالی&zwnj;که آنجا که جای تفریح نیست! مقداری که رفتم، برخوردم به آقای روزبه.
همین&zwnj;جا بود که علامه رخت مدیریت را بر تن روزبه پوشاند، و چه خوش به تنَش نشست.
اگر روزبه نبود، با صد تا بنده و آقای غفوری، علوی درست نمی&zwnj;شد. ایشان در نهایتِ ساده&zwnj;زیستى و زهد و بى&zwnj;اعتنایى به دنیا و مادیات، و در اوج تعبد و تقوا بود. اگر علاوه&zwnj;بر علمیت قوى، آن پاکى و تقوا و هدف&zwnj;دارى را نداشت، این چراغ روشن نمى&zwnj;شد.
و چراغ روشن شد و کم&zwnj;کم جان گرفت، به&zwnj;دست کسی که پا گذاشته بود روی خیلی چیزها.
برای آقای روزبه بورس تحصیلی فراهم شد برود آمریکا. گفتم: &laquo;اگر بروید، بچه&zwnj;مسلمان&zwnj;ها چه کنند؟&raquo; گفت: &laquo;نمی&zwnj;روم!&raquo; روزبه استادیِ دانشگاه را زیر پا گذاشت و آمد مدرسۀ علوی، با سی تا شاگرد کار را شروع کرد. سال&zwnj;های اول فراش نداشتیم. ایشان آب&zwnj;پاش به دست می&zwnj;گرفت و حیاط را آب می&zwnj;پاشید. آری، حیاط را آب می&zwnj;پاشید و گردوخاک دنیا را چنان می&zwnj;نشاند که شاگردانش بتوانند راه را ببینند و از چاه بشناسند. خودش هم پیشاپیش آن&zwnj;ها در همان راه روان بود و بارَش را چنان سبک کرده بود که بتواند چست و چالاک گام بردارد.
کسى که اسیر شکم و پایین&zwnj;تر از شکم است آیا مى&zwnj;تواند قدمى در این راه بردارد و این آثار قیمتى را از خود به یادگار بگذارد؟ روزبهى باید باشد که از اسارت این&zwnj;ها بیرون آمده و آزاده باشد. ظهر از مستخدم مى&zwnj;پرسید: &laquo;ناهار چه دارید؟&raquo; او هم مثلاً مى&zwnj;گفت: &laquo;نان و پنیر و هندوانه.&raquo;ایشان مى&zwnj;گفت: &laquo;براى ما هم همان را تهیه کنید.&raquo; اگر مستخدم از قهوه&zwnj;خانه دیزى مى&zwnj;خرید، ایشان مى&zwnj;گفت: &laquo;براى ما هم همان را بخرید.&raquo;
پول در نظر آقای روزبه خاکستر بود. ایشان لباس و کفش کهنه می&zwnj;پوشید. فارغ&zwnj;التحصیل&zwnj;هایى که مرحوم آقاى روزبه را درک کردند انسانى را دیدند که گرفتار لباس و شکم و خانه و مادیات نبود.
یک روز ایشان وضو گرفته بود و می&zwnj;خواست وارد سالن شود. گفتم: &laquo;آقا منزل شما مناسب نیست. اجازه می&zwnj;دهید خانه&zwnj;ای تهیه کنیم؟&raquo; گفت: &laquo;من که ندارم.&raquo; گفتم: &laquo;قسطی بپردازید.&raquo; خندید. گفت: &laquo;اسامه کنیزی را یک&zwnj;ماهه خرید. وقتی پیغمبر(ص) شنیدند، فرمودند: &rsquo;اسامه چه آرزوی درازی دارد.&lsquo;&raquo;
می&zwnj;گفت: &laquo;شاگردها آن&zwnj;جوری می&zwnj;شوند که ما هستیم، نه آن&zwnj;طور که ما می&zwnj;خواهیم.&raquo;
شاگردى به مرحوم آقاى روزبه جسارت کرد. دانش&zwnj;آموزان دیگر به او گفتند: &laquo;برو عذرخواهى کن.&raquo; وقتى اظهار شرمندگى کرد، ایشان مثل اینکه اصلاً اتفاقى نیفتاده باشد، گفتند: &laquo;چى؟ کى؟&raquo; شاگرد با خوشحالى برگشت و گفت: &laquo;الحمد لله ایشان حرف&zwnj;هاى مرا نشنیده بود.&raquo;
بله، مرحوم روزبه فقط با حرف کار نکرد. برای همین هم اگر نکات اخلاقی را به دیگران یادآوری می&zwnj;کرد یا از ادب و فروتنی و بزرگواری و فروبردن خشم سخن می&zwnj;گفت، در شنوندگان و شاگردان مؤثر واقع می&zwnj;شد. رمزوراز این اثرگذاری در این بود که گفتار او با کردارش متفاوت نبود؛ به آنچه می&zwnj;گفت معتقد بود و به همان هم عمل می&zwnj;کرد.
و رضای روزبه این بینش را به دانش هم آراسته بود.
از زنجان که آمده بود تهران، کت تنش نمی&zwnj;کرد. پالتو می&zwnj;پوشید و موی سرش هم کوتاه بود. دانشجوها مسخره&zwnj;اش می&zwnj;کردند. یک روز استاد سؤالی کرد و هیچ&zwnj;کس نتوانست جواب بدهد. استاد گفت: &laquo;من هم باید مطالعه کنم.&raquo; اما ایشان جواب داد. استاد تعجب کرد. فردا وقتی خواست وارد دانشکده شود، آقای روزبه هم بود. استاد گفت: &laquo;من باید پشت سر شما بیایم.&raquo; می&zwnj;خواست آقای روزبه را تجلیل کند. ایشان امتناع کرد. استاد گفت: &laquo;نمی&zwnj;روم!&raquo; از آن روز بچه&zwnj;ها به آقای روزبه به&zwnj;دیدۀ احترام نگاه می&zwnj;کردند.
این&zwnj;ها البته این دانشی&zwnj;مردِ فرزانه را فریب نمی&zwnj;داد و دچار نخوتش نمی&zwnj;کرد. به&zwnj;قولی باعث نمی&zwnj;شد خودش را گم کند.
سال اول تأسیس علوی یک کلاس داشتیم. آخر خرداد که مدرسه تعطیل شده بود، با آقای روزبه در ایوان ایستاده بودیم. ایشان گفت: &laquo;الحمد لله که چند کلمه ریاضی و فیزیک یاد گرفتیم و آن را به&zwnj;جا مصرف کردیم.&raquo;
چنان بی&zwnj;تکلف می&zwnj;رفت و می&zwnj;آمد که اگر کسی از پیش نمی&zwnj;دانست او مدیر است، به&zwnj;زحمت از دیگرانش بازمی&zwnj;شناخت.
دانش&zwnj;آموزی برای امتحان ورودی آمده بود مدرسۀ علوی. موقع واردشدن به دفتر دیده بود کسی با لباس&zwnj;های مندرس نشسته پشت میز. آن فرد از او سؤالات جبر و مثلثات پرسیده بود. این دانش&zwnj;آموز می&zwnj;گفت: &laquo;با خودم گفتم: وای، یعنی فراش این مدرسه هم این&zwnj;قدر معلومات دارد؟ من اینجا قبول نمی&zwnj;شوم. بعدها فهمیدم ایشان مدیر مدرسه، جناب روزبه بوده&zwnj;اند.&raquo;
جامع اضداد بود. گاه روح عاطفی&zwnj;اش جلوه می&zwnj;کرد.
بعضی از شاگردان تمکن مالی نداشتند که از غذای آشپزخانۀ مدرسه استفاده کنند. این&zwnj;ها در سالنِ نماز سفره می&zwnj;انداختند. آقای روزبه هم می&zwnj;آمد در جمع این&zwnj;ها و ناهار نان و پنیر و حلواارده یا نان و ماست می&zwnj;خورد. روح عاطفی روزبه می&zwnj;گفت این بچه&zwnj;ها نباید احساس سرشکستگی کنند.
و گاه چنان جدیت به خرج می&zwnj;داد که هرکس او را نمی&zwnj;شناخت گمان می&zwnj;برد با فردی بیش&zwnj;ازاندازه خشک و زمخت طرف است که جز هدفش چیزی نمی&zwnj;شناسد.
آقای روزبه در یک مسجد خرابه در تابستانِ گرم کتاب عربی آسان را می&zwnj;نوشت. به ایشان گفتند: &laquo;فلانی مُرد؛ برویم تشییع جنازه.&raquo; فرمود: &laquo;او را به&zwnj;هرحال دفن می&zwnj;کنند، اما نوشتن این کتاب زمین مانده.&raquo;
برای مدرسه از جانش مایه می&zwnj;گذاشت و از همه&zwnj;چیز می&zwnj;گذشت. شب و روز هم نمی&zwnj;شناخت.
بین&zwnj;الطلوعین با اتوبوس می&zwnj;رفت تجریش، مدرسۀ فخریه، به چند خانم معلم روش تدریس تاریخ یاد بدهد. معلمی داشتیم که ایشان ساعت&zwnj;ها روش تدریس ریاضی به او یاد داد. یکی از فارغ&zwnj;التحصیلان تعریف می&zwnj;کرد: موقعى که در دبیرستان تحصیل مى&zwnj;کردم، یک روز وسایلم را در مدرسه جا گذاشتم. ساعت ده شب به مدرسه رفتم که آن&zwnj;ها را بردارم. دیدم چراغ آزمایشگاه فیزیک روشن است. وارد شدم و دیدم آقای روزبه آنجاست. بعد از سلام، عرض کردم: &laquo;چرا به منزل نرفته&zwnj;اید؟&raquo; گفت: &laquo;فردا باید آزمایشى انجام دهیم که تنظیم وسایلش دو ساعت طول مى&zwnj;کشد. براى اینکه فردا وقت بچه&zwnj;ها را نگیرم، آمده&zwnj;ام تا آن را منظم کنم. شما هم&zwnj; اگر مایلید، کمک کنید.&raquo; بعد از ساعت یازده گفت: &laquo;من مى&zwnj;مانم، شما بروید.&raquo; فرداى آن روز پرسیدم: &laquo;دیشب تا کى در مدرسه ماندید؟&raquo; گفت: &laquo;تا یکِ بعد از نصفه&zwnj;شب. وسایل را مرتب کردم و رفتم.&raquo; آقای روزبه اگر در مدرسۀ دیگری درس می&zwnj;داد، به پول آن روزها، ساعتی صد تومان دستمزدش بود. بااین&zwnj;حال،&zwnj; به دبیرستان علوی آمده بود و پول هم نمی&zwnj;گرفت.
درواقع او دراین&zwnj;میان، یک و فقط یک مسئولیت برای خودش قائل بود: دست&zwnj;گیری از بچه&zwnj;ها.
یک روز صبح در منزل چاى را فوت مى&zwnj;کرد که زودتر به مدرسه برود. همسرش گفت: &laquo;چرا عجله مى&zwnj;کنى؟&raquo; گفت: &laquo;اگر دیر به مدرسه برسم، یک دانش&zwnj;آموز غرق مى&zwnj;شود.&raquo; خانم گفت: &laquo;مدرسه که حوض ندارد!&raquo; ایشان گفت: &laquo;ممکن است دانش&zwnj;آموزى در امواج فساد این اجتماع غرق شود؛ مى&zwnj;خواهم یک دقیقه زودتر خودم را به مدرسه برسانم، بلکه با گفتن یک جمله، از نابودشدن نجاتش دهم.&raquo; گاهى بازرس به مدرسه مى&zwnj;آمد و مرحوم آقاى روزبه به این علت که باید در دفتر مدرسه حاضر می&zwnj;بود، چند دقیقه دیر به کلاس مى&zwnj;رسید. ایشان بعداً آن چند دقیقه را به&zwnj;نحوی جبران مى&zwnj;کرد.
شاید به همین خاطر بود که چنان قدر عمر را می&zwnj;دانست که حاضر نبود لحظه&zwnj;ای را به&zwnj;رایگان از کف بدهد.
مرحوم آقای روزبه اواخر دینی درس می&zwnj;داد. ایشان با اتوبوس از منزل پدرخانمش در ونک به تهران می&zwnj;آمد. بنده خودم دیدم در صف اتوبوس و ماشین، کتاب قواعد مرحوم علامۀ حلی را مطالعه می&zwnj;کرد. گاهی افراد در دفتر مدرسه دورتادور نشسته بودند و حرف می&zwnj;زدند، اما آقای روزبه چون تمرکز داشت، مشغول مطالعه بود.
تا روز آخر هم از مرامش دست نشست و بر عهدی که بود ماند.
یکى از دوستان چند بار به ایشان گفته بود: &laquo;با کسالت و ضعف مزاجى که دارید، باید چلوکباب بخورید&raquo;، ولى ایشان جوابى نمى&zwnj;داد. یک روز که اصرار را از حد گذراند، گفت: &laquo;هروقت توانستیم براى همۀ مستخدم&zwnj;ها چلوکباب تهیه کنیم، ما هم مى&zwnj;خوریم.&raquo; روز پیش از مرگ هم به مدرسه آمد و چون نمى&zwnj;توانست از پله&zwnj;ها بالا برود، در سالن نمازخانه به بچه&zwnj;ها درس داد.
این&zwnj;چنین بود که هرچه به پایان راه نزدیک&zwnj;تر می&zwnj;شد، بیش&zwnj;ازپیش احساس سربلندی می&zwnj;کرد.
در لندن، عده&zwnj;ای به عیادت آقای روزبه رفته بودند. آنجا صحبتی شد و همه گفتند اگر به جوانی برگردند، این راهی را که رفته&zwnj;اند دیگر نمی&zwnj;روند، یعنی همه از گذشتۀ خود پشیمان بودند. تنها ایشان فرمودند: &laquo;اگر من به جوانی برگردم، همین راهی را می&zwnj;روم که رفتم.&raquo; وقتی هم که دکتر به ایشان گفت: &laquo;سرطان دارید&raquo;، لبخندی زد و گفت: &laquo;کارم را کرده&zwnj;ام و از گذشتۀ خودم پشیمان نیستم. باید مُرد و حرفی نیست.&raquo; آری، روزبه ضرر نکرد.
آری، روزبه ضرر نکرد...
در وصیت&zwnj;نامه&zwnj;اش هم نوشت: &laquo;در چند سالی که من در مدرسه بودم، گاهی مهمان&zwnj;هایی می&zwnj;آمدند که با من کار شخصی داشتند و برای آن&zwnj;ها چای و شربت می&zwnj;آوردند. برای این موضوع، صدو&zwnj;پنجاه تومان از ماترک من به مدرسه بدهید.&raquo; آیا مرگ آقای روزبه با مرگ دنیاطلبان یکی است؟ شبی که آقای روزبه از دنیا رفت، فردا صبحش خانمی از آریاشهر به منزل ایشان آمد و گفت: &laquo;اینجا کسی به&zwnj;نام رضای روزبه مرده است؟&raquo; گفتند: &laquo;بله.&raquo; گفت: &laquo;دیشب در خواب دیدم که طبقی از گل و نور از آسمان آوردند و گفتند: &rsquo;رضای روزبه را می&zwnj;خواهیم پیش خاتم انبیا صلوات الله علیه وآله ببریم.&lsquo;&raquo;
پس
آرزوی روزبه&zwnj;شدن را بکن، هرچند آن&zwnj;که محال است؛ لااقل چیزی برای شب اول قبرت بگذار. تو هم روزی می&zwnj;میری...
[1]. بلوار کشاورز کنونی. [2]. خیابان وحدت اسلامی کنونی.

بازشناسی شخصیت استاد رضا روزبه در گفتار علامه علی‌اصغر کرباسچیان

روزبهِ علامه

در درس اخلاق مستخرج از شش کلاس اخلاق علامه کرباسچیان برای دانش‌آموزان متوسطه که در همایش جوان، ازدواج و خانواده تقدیم حضار شد.

روزبهِ علامه

جزوه جوان، ازدواج و خانواده از دیدگاه استاد علامه