اقدامات علامه کرباسچیان

تالیفات

1. راه خداشناسی یا خلاصۀ توحید مُفَضَّل

   نخستین کار قلمی علامه علی‌اصغر کرباسچیان ساده‌سازی و تلخیص کتاب راه «خداشناسی» بود. این کتاب، ترجمه‌ای از حدیث توحید مفضل بود که در آن، امام صادق (ع) به مفضل بن عمر از طریق تذکر شگفتی‌های آفرینش، او را به شناخت خالق این جهان رهنمون ساخته‌اند. اندیشه ساده‌سازی این کتاب، در مدت اقامت تابستانۀ علامه کرباسچیان در باغ نوی ونک به ذهن او خطور کرد، هنگامی که آن را به عده‌ای از جوانان می‌آموخت و عبارات مغلق و دشوار کتاب تفهیم مطالب را دشوار می‌ساخت. از بدایع که کرباسچیان در تلخیص این کتاب، چاپ آن همراه با تصاویر مرتبط با متن بود. مثلا در جایی که سخن از خلقت دستگاه گوارش است، در کنار متن کتاب، تصویر آناتومی دستگاه گوارش نیز آورده شده است. ساده‌گویی و جذاب‌سازی آموزش معارف دین، از ارکان اندیشه کرباسچیان محسوب می‌شود، مسیری که کرباسچیان قدم‌های بزرگتری نیز در آن برداشته است.

2. رسالۀ توضیح‌المسائل و مناسک حج

   در هنگام تدریس احکام شرعی به جوانان ده ونک، علامه کرباسچیان متوجه مغلق بودن متن کتاب فقهی مرجع وقت شیعه شد. «جامع الفروع» کتاب احکام آیت‌الله بروجردی بود که به رغم فارسی بودن، فهم آن برای عموم مردم دشوار بود. آن‌جا بود که کرباسچیان برای ساده کردن کتاب احکام و رساندن صحیحِ احکام دین به دست مردم، کمر همت گمارد و با همراهی عده‌ای از علما و ادبا و مردم عامی، در خلال سال‌های 1332 تا 1334 تلاش فراوانی کرد تا متن ساده‌ای بنگارد و همچنین، در چاپ این کتاب نیز چنان دقتی به خرج داد که در بازار کتاب آن زمان، به عنوان یکی از معدود کتاب‌های بی‌غلط شناخته شد. کرباسچیان، نام آن را رسالۀ توضیح‌المسائل گذاشت. این کتاب پس از آن که به تأیید آیت‌الله بروجردی رسید، به عنوان رسالۀ اصلی ایشان مورد استفادۀ عموم مردم قرار گرفت و مراجع تقلید بعدی نیز، ابتدا با حاشیه زدن بر آن و سپس با وارد کردن حاشیه‌ها به متن، کتاب فقهی فارسی خود را نوشتند. امروز نیز رساله‌های فقهی مراجع تقلید، با عنوان توضیح‌المسائل منتشر می‌شود و ساختار اصلی متن آن، مطابق با همان توضیح‌المسائل آیت‌الله بروجردی است. کرباسچیان کتابچه ای جیبی مشتمل بر احکام حج با نام "مناسک حج" نیز بر این رساله ضمیمه کرد.

3. تعلیمات دینی (۶جلد)

   در زمان تاسیس دبیرستان علوی، کتاب‌هایی که به عنوان منبع آموزش مسائل اعتقادی استفاده می‌شد، «شرعیات» نام داشت، کتاب‌هایی با عبارات ثقیل و پر طمطراق. از این رو علامه علی‌اصغر کرباسچیان با همکاری علامه طباطبائی برای حل این مسئله دست به تالیف مجموعه ۶ جلدی «تعلیمات دینی» زد، مجموعه‌ای ساده و روان. با وجود این کرباسچیان در نهایت اجازه چاپ نام خود را به عنوان مولف نمی‌دهد و این دوره با نام مرحوم علامه طباطبائی چاپ شده است. بعدها تلخیصی دو جلدی نیز از این مجموعه به چاپ رسید.

تأسیس مدارس

اصل دغدغۀ استاد علامه کرباسچیان، تربیت نونهالان و جوانان بود. او در هنگام طلبگی این هدف را با تربیت فردبه‌فرد طلاب با استعداد دنبال می‌کرد و از سال 1335، راه صحیح این هدف را در تأسیس مدرسه یافت. او با تأسیس دو مدرسۀ علوی و نیکان، مسبب مسیری نوین در تربیت دینی ایران شد که به پیروی از این مسیر، افراد بسیاری برای آموختن توأمان علم و دین به جوانان، به تأسیس مدارس و مراکز فرهنگی اقدام کردند. روش‌های به‌کار رفته در مدرسۀ علوی و نیکان، به عنوان یکی از الگوهای آموزشی و تربیتی معاصر در ایران شناخته می‌شود و توسط مدارس بسیاری به کارگرفته شده است.

فعالیت‌های فرهنگی

1. آموزش علوم جدید به طلاب

   یکی از مسائل مورد توجه علامه کرباسچیان در سال‌های نخستین تاسیس دبیرستان علوی، بیگانگی روحانیون و منبریان با علوم جدید بود. بنابراین او در این راستا در تابستان‌های سال‌های ۱۳۳۶ ه.ش، ۳۷ و ۳۸، تعدادی از روحانیون جوان حوزه علمیه قم را به تهران فراخواند و دوره ای آموزشی برای آنان برگزار کرد؛ شامل موادی چون فیزیک، شیمی، ریاضی، زبان انگلیسی، زیست شناسی، زمین شناسی، جغرافیا، اقتصاد، فلسفه اسلامی و... از جمله روحانیونی که در این دوره‌های آموزشی شرکت کردند، می‌توان افراد زیر را نام برد: آقایان علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، محمدرضا مهدوی کنی، محمدامامی کاشانی، مرتضی تهرانی، محمدتقی مصباح یزدی، حسین نوری همدانی، علی گلزاده غفوری، محمد مفتح. از جمله اساتید این دوره نیز می‌توان آقایان، رضا روزبه، مرتضی مطهری را نام برد.

2. روش نوین آموزش عربی

   دشواری و کهنه بودن روش‌های آموزش عربی، علامه کرباسچیان را بر آن داشت تا برای تسهیل تدریس عربی راهی نو بیابد. او شاگردش رضا بهشتی را، که فرزند مدیر دبستان نیکان نیز بود، برای تصدی این امر شایسته یافت. بنابراین بهشتی به همراه عده‌ای از فارغ‌التحصیلان علوی و نیکان بر ساختن این راه نو همت گماردند. دیری نپایید که دستاورد‌ها و روش‌های نوین آموزشی این گروه با اقبال فراوان دانش‌آموزان روبه‌رو گردید به حدی که گاه دانش آموزان از زمان تکالیف دروس دیگر به نفع درس عربی می‌کاستند و البته این مسئله اعتراض بعضی از معلمین دروس دیگر را نیز بر می‌انگیخت. تجربه بسیاری از افراد که بااین شیوه نوین عربی را آموخته‌اند حاکی از آن است که علاوه بر خواندن و نوشتن، مهارت به‌سزایی در مکالمه نیز به دست آورده‌اند.

3. دفتر تأمین نیروی انسانی

   مکتب تربیتی علامه کرباسچیان علاوه بر ترییت جوانان و دانش‌آموزان معلمان بسیاری نیز پروده است. حساسیت‌های او بر ظرائف رفتاری و گفتاری معلمان همواره زبانزد بوده و خاطره‌های متعددی از زبان معلمان در این باب نقل شده است. یکی از نوآوری‌های کرباسچیان نیز در همین راستا بود که بر اساس ایدۀ مرحوم حاج‌عباس رحیمیان، مدیر دبستان علوی، شکل گرفت: دفتر تامین نیروی انسانی. این دفتر با مدیریت آقایان محمودی و محمدمهدی کرباسچیان، فرزند علامه و با حمایت سه مدرسۀ علوی، نیکان و احسان شکل گرفت و کارگاه‌های متعددی در جهت رشد و ارتقای حرفه‌ای معلمان برگزار کرد. این مجموعه سال‌هاست که به ارائۀ خدمت به معلمان مدارس مختلف و نیز معلمان مستقلی که علاقه به رشد حرفه‌ای در حوزۀ معلمی دارند، مشغول است.

4. نقد وهابیت

   علامه کرباسچیان در امر تربیت روحیه‌ای زمان‌شناس داشت. او در ادوار مختلف تلاش می‌کرد تا جوانان را برای ورود اجتماع و روبه‌رو شدن با مسائل مطرح در اجتماع آماده سازد. از آن جمله، می‌توان به اقدام او در اواخر دهه هفتاد شمسی اشاره کرد. او در آن زمان، پس از آن که با خطر وهابیت آشنا شد، چند تن از شاگردان خود را بر سر این کار گماشت تا با برنامه‌ای مدون به گردآوری شبهات وهابیت و پاسخ علمی به آن بپردازند. با تلاش این گروه، جزواتی آماده شد که منبعی غنی و در عین حال ساده، برای پاسخ به شبهات وهابیت بود. این جزوات در مدارس متعددی مورد استفاده قرار گرفت و معلمان و دانش‌آموزان را در مقابل حملات اعتقادی فرقۀ وهابیت، توانمند ساخت.